Als de kinderen weer naar school gaan

Als de kinderen weer naar school gaan, is er veel veranderd. Er kunnen grote verschillen zijn tussen kinderen. De een heeft een leerachterstand, de ander vond het thuis fijn en is tot bloei gekomen. De een heeft veel stress ervaren en het thuis moeilijk gehad, de ander heeft thuis veel plezier gehad. Sommige kinderen hebben school en hun klasgenootjes gemist, maar dat geldt niet voor ze allemaal. Er zijn kinderen die het spannend vinden weer naar school te gaan, anderen kijken er naar uit. Kortom: elk kind komt vanuit een eigen situatie weer terug naar school. Er is dus sprake van een nieuwe beginsituatie. Zoals je deze ook na de zomervakantie hebt. En daarom zal het zoeken zijn naar een goede manier om alles weer op te pakken.

Het is belangrijk om daarom extra aandacht te besteden aan alle emoties en belevenissen. Kijk goed wat er nodig is om kinderen zich weer veilig en op hun gemak te laten voelen in de klas. Het welbevinden verdient expliciete aandacht zodat kinderen zich weer kunnen richten op leerprocessen. Hoe doe je dat?

Begin met je team

Allereerst is het belangrijk dat je als schoolteam óók gezamenlijk een nieuwe start maakt. Er is immers voor iedereen veel gebeurd! Naast alle praktische zaken die ook nu weer voortvarend opgepakt zullen worden, is het ook goed met elkaar te delen wat je meegemaakt hebt en je te bezinnen op wat er is gebeurd. Maak daarom met elkaar een pas op de plaats. Bespreek wat deze periode heeft opgeleverd: wat heb je geleerd, wat wil je daarvan vasthouden en wat wil je juist graag loslaten? Wat heb je zelf meegemaakt? Wat heb je nodig van je collega’s om goed te kunnen starten? Welke kinderen hebben extra zorg nodig en hoe zijn de contacten geweest?

Andere aandachtspunten om gezamenlijk te bespreken:

• Hoe gaan we starten op sociaal-emotioneel gebied?
• Hoe besteden we aandacht aan de emoties die de kinderen ervaren hebben?
• Hoe hebben we zicht op de individuele kinderen?
• Wat weten we van de ouders?
• Hoe steunen we elkaar als team?
• Wat kunnen we doen op t gebied van groepsdynamiek?
• Welke materialen/middelen hebben we in huis?
• Welke ondersteuning zouden we kunnen gebruiken.

Werken aan groepsvorming met de kinderen

Als de kinderen weer in hun bestaande groep terugkomen, is er al sprake geweest van een groepsvormingsproces. Door deze situatie is dit proces verstoord. Er hebben zich allerlei zaken voorgedaan. Misschien was niet ieder kind bereikbaar. Sommige klassen hadden online contact met de hele groep, maar er zijn ook veel subgroepjes ontstaan om digitaal met elkaar te kunnen werken. Dat betekent dat je al klas weer gericht moet gaan werken aan het groepsproces. Daarbij is het goed voor ogen te krijgen hoe de groep vóór de crisis in elkaar zat. Wie had welke rol? Wie was kwetsbaar? Welke subgroepjes waren er? Hoe zat de groep als groep in elkaar?

Vervolgens weet je nu soms meer van de individuele kinderen. In individuele gesprekjes kun je ook goed zicht krijgen op hun beleving van deze periode en hun verwachtingen van de nieuwe periode.

Welke groepssamenstellingen maak je op grond van wat je weet?

Essentieel is dat je ook met alle ouders van ieder kind even contact hebt gehad om na te gaan hoe het thuis allemaal verlopen is en of er zich nog andere bijzondere situaties hebben voorgedaan. Geef aan dat het belangrijk is voor jou om dit te weten, zodat je weer goed met het kind kunt werken (en begrip en ruimte hebt). Geef de ouders ook informatie over hoe je wilt starten en wat je van hen nodig hebt daarin.

Suggesties voor het werken met de groep:

• Start met groepsgesprekken, waarbij de kinderen in een kring zitten. Stel gerichte open vragen en zorg dat het veilig is voor ieder kind om te antwoorden (eigen keuze). Bespreek met de kinderen wat jullie kunnen doen om te vieren dat je weer met elkaar bent.
• Laat ook zien wat jezelf hebt ervaren. Blijf daarbij positief, geruststellend, maar wel realistisch.
• Let op je eigen houding en gespreksvaardigheden: actief luisteren, samenvatten en doorvragen. Ook weer om kunnen buigen van te lange en/of te dramatische verhalen (respectvol en op ander moment bijv. individueel op terug komen).
• Vraag de kinderen wat ze nodig hebben om weer lekker bezig te kunnen. Maak samen met hen daar een programma voor.
• Laat de kinderen weten dat ze alles mogen/kunnen vragen. Niets is gek en we respecteren ieders inbreng.
• Heb aandacht voor belevenissen en emoties. Erken de emoties op een rustige manier en toon begrip.
• Hou er rekening mee dat er kinderen kunnen zijn, die verlies meegemaakt hebben. Kijk in hoeverre ze dat willen delen. Besteed later ook individueel aandacht aan kinderen die dat nodig hebben.
• Wees alert op signalen over hoe de kinderen zich voelen. Let vooral ook op non-verbale signalen.
• Zorg ervoor dat de gesprekken niet te lang duren, maar ook niet te kort. Ruimte voor de beleving en ook weer overgaan tot de orde van de dag. De behoeften van de kinderen kunnen hierin verschillen. Let daar vooral op en geef anders nog een schrijfopdracht voor de kinderen die nog meer kwijt willen. Zoek individuele momentjes.
• Begin elke dag met een groepsgesprek en eindig daar ook mee, maar dan een korte evaluatie: Wat ging goed vandaag? Wat kan anders en hoe gaan we dat doen?
• Sluit ieder gesprek altijd positief af en hou het draadje vast (kom ook terug op wat je bijvoorbeeld toegezegd hebt).

Groepsvorming en groepswerk

• Het is goed je te realiseren dat het groepsvormingsproces weer in een beginfase zal zitten. Afhankelijk van de groepssamenstelling leg je andere accenten.Oefeningen/werkvormen uit deze beginfase zullen dan ook opnieuw aangeboden kunnen worden om de groepsvorming op een positieve manier weer op gang te brengen.
• Zoek oefeningen en werkvormen uit groepswerk/gouden weken (of een ander sociaal-emotioneel programma) op het gebied van het maken van een nieuwe start: kennismaken, maar dan natuurlijk juist over deze periode: wat heb je ontdekt? Welke activiteiten heb je gedaan? Wat was leuk en nieuw om te doen? Wat was moeilijk?
• Bespreek ook weer samen wat de regels en afspraken in de klas kunnen zijn. Doe dit zoveel mogelijk vanuit concrete situaties: ‘Wat kun je doen als…’ en ‘Welke afspraak kunnen we daar met elkaar over maken? Hoe zorgen we ervoor dat dat gaat lukken? Wat kunnen we daar samen aan doen? Wat hebben jullie van mij als juf/meester nodig?’
• Geef veel opdrachten/ werkvormen in door de leerkracht samengestelde gemixte groepjes. Wissel die groepjes regelmatig.
• Geef veel ruimte aan bewegingsspelletjes e.d. Zorg ervoor dat de kinderen ook leren hoe te ontspannen (ademhalingsoefeningen; rustige muziek; mindfulness)
• Zoek veel creatieve activiteiten voor het verwerken van alles wat de kinderen meegemaakt hebben. Geef de kinderen de ruimte daarover mee te denken.
• Bespreek groepsactiviteiten altijd goed na. De activiteiten zijn middelen. Het gesprek daarover is bedoeld om opnieuw verbinding met elkaar te maken. In het nagesprek leg je steeds de nadruk op wat goed ging, wat goed heeft geholpen en áls er problemen optraden, hoe je dat de volgende keer op zou kunnen lossen.

Activiteiten met de hele school (afhankelijk van de voorschriften)

• Zorg ervoor dat je ook een bepaalde ‘viering’ organiseert voor de hele school: met elkaar samen in de hal en/of de directeur komt langs in elke klas; er wordt getrakteerd met een ‘welkom’ taartje of zoiets.
• Betrek de ouders overal bij! Hou de lijntjes kort en deel ook veel mee over wat jullie doen in de klas. Denk aan wekelijkse nieuwsberichten.
• Kijk naar de mogelijkheden voor hulp voor de kinderen zelf: Kindertelefoon o.a., maar ook voor de ouders. Heb zelf als school (i.b.’er, zorgcoördinator) korte lijnen met de gebiedsteams en eventuele andere hulpverlening.
• Zoek ook hulp (GGD en onderwijsbegeleiding) als je daar behoefte aan hebt.

Vraag ondersteuning/begeleiding bij het werken aan een fijne groep en het omgaan met alle emoties en belevenissen.