Over anders organiseren van het onderwijs

Steeds meer scholen stappen af van het traditionele onderwijs om het onderwijs op hun school anders te organiseren. Ingegeven vanuit urgentie zoals krimp, lerarentekort of exponentiele groei. Of omdat er een duidelijke pedagogische en onderwijskundige visie van de school is. Cedin begeleidt teams bij het anders organiseren van het onderwijs. Willem Zijderveld, directeur van de Damiaanschool in Zeist vertelt hieronder meer over het traject van anders organiseren binnen de Damiaanschool.

“De leerling staat weer helemaal centraal.”

“Onze school is een middelgrote school met in bijna elke groep dubbele klassen. Er was dus al wel differentiatie, maar dat wilden we door anders te organiseren beter en effectiever opzetten. Daarnaast heeft ongeveer 20% van de leerlingen een migratieachtergrond of ouders die voor hun werk tijdelijk in Nederland wonen. We hebben daar een taalklas voor. Leerkrachten geven in de taalklas andere instructie. Daar moest meer ruimte voor zijn. We waren in de school eigenlijk met verschillende dingen bezig: zelfstandigheid van kinderen, eigen verantwoordelijkheid en passend onderwijs. Onze vraag was hoe we dat allemaal bij elkaar konden krijgen.”

Visie van de school

“Het motto van de Damiaanschool is ‘Maakt het verschil’. Wij willen onze leerlingen zo goed mogelijk onderwijs op maat bieden om zo tegemoet te komen aan de verschillen tussen kinderen. En tegelijkertijd willen we ook oog houden voor onze uitgangspunten zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en hogere betrokkenheid van leerlingen. Deze uitgangspunten zijn voor onze school belangrijk omdat we zien dat zodra de betrokkenheid van leerlingen voor een vak laag is, leerlingen minder leren. Je bereikt dus meer bij een hogere betrokkenheid. Zelfstandigheid vinden wij belangrijk om onze leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op de middelbare school waar ze zelfstandig hun werk moeten doen. Eigen verantwoordelijkheid heeft alles te maken met het kunnen bepalen van je eigen leerdoelen.”

Veranderbereidheid binnen het team
“Er waren zeker in het begin leerkrachten die zich afvroegen waarom we dingen gingen veranderen. Het ging toch goed? Onze opbrengsten waren goed, dus dat was niet de motivatie om te veranderen. Wij wilden de onderwijskwaliteit verbeteren. Om te werken aan die veranderbereidheid hebben we een ontwikkelteam opgezet. Elk lid uit dit ontwikkelteam werd gekoppeld aan een leerkracht. Met observaties in de klas, analyses van lessen en het voeren van gesprekken hebben we met het ontwikkelteam veel individuele aandacht aan het veranderproces van elke leerkracht kunnen besteden.

Aan de andere kant hadden we leerkrachten die het leuk vonden om te veranderen en te kijken hoe ze hun onderwijs konden aanpassen. Zij gingen al snel experimenteren. Daardoor liepen deze leerkrachten op een gegeven moment heel erg voor. Om die twee groepen bij elkaar te krijgen was soms wel lastig. Erover met elkaar in gesprek blijven heeft ons heel erg geholpen.”

Wat kwam je tegen in het proces?

“Het maken van eigen keuzes zit heel erg in het anders organiseren bij ons op school. Keuzes in leerstof, weektaak, maar ook in het kiezen van je eigen plek. We laten leerlingen zelf kiezen waar ze gaan zitten. Ze leren hiermee dat ze niet altijd naast hun vriendje hoeven te gaan zitten, maar dat het soms beter is om naast iemand te gaan zitten met wie ze goed kunnen samenwerken of iemand van wie ze wat kunnen leren. Leerkrachten zagen hier tegenop. Ze waren bang dat ze het overzicht kwijt zouden raken en bang dat leerlingen geen goede keuzes zouden maken. Wat gaat die leerling doen als hij van de ene groep naar een andere klas gaat, gaat dat wel goed? Loslaten was een belangrijke inzicht voor veel leerkrachten, maar ook voor ouders. Want uiteindelijk bleek dat leerlingen die verantwoordelijkheid aankonden en is het kiezen van een eigen plek heel goed uitgepakt. Een heel mooi winstpunt.

Leerlingen moesten bijvoorbeeld ook heel erg wennen dat ze door verschillende leerkrachten instructie kregen. Wij kwamen er zodoende achter hoe belangrijk klassenmanagement eigenlijk is. We moesten hele goede afspraken maken en hebben hiervan geleerd dat de afspraken op één lijn moeten liggen binnen een leerjaar. Door de regels en manier van werken af te stemmen werd het vervolgens voor veel leerlingen eenvoudiger om naar de andere groep te gaan voor instructie.”‘

“Leerlingen hebben meer zelfstandigheid en eigenaarschap. En leerkrachten zijn weer echt met onderwijs bezig. De leerling staat helemaal centraal. Dat is het mooie aan dit traject.”

Wat heeft het opgeleverd?
“Er wordt nu groepsdoorbroken gewerkt in parallelgroepen en verticaal doorbroken gewerkt in de bouw met keuzemiddagen (workshops) Met deze manier van werken kunnen wij onze leerlingen veel beter instructie op maat geven. We bieden zo meer passend onderwijs. Het heeft ons ook gebracht dat we veel beter samenwerken in met name de groepen, maar ook in de bouw. Dat heeft vooral met communicatie te maken. Je moet wel goed samenwerken binnen een leerjaar wil je dit laten slagen. Dat onze samenwerking sterk is verbeterd merken we ook bij het geven van de keuzeworkshops. We hebben nu meer ruimte om onze leerlingen andere dingen aan te bieden buiten het curriculum om. Dus onze leerkrachten bieden workshops aan zoals drama, figuurzagen, muziek. We hebben meer begrip voor elkaar en leerkrachten kennen de leerlingen die een workshop komen volgen zodat ze beter op die leerling aan kunnen sluiten.”

Hoe heb je het traject ervaren als directeur?
“Het is heel leuk om met onderwijsontwikkeling bezig te zijn. De valkuil van een directeur is om in beheersmatige dingen te blijven hangen, maar dit gaat over de leerling. Daar is dit traject heel erg op gericht. Soms is het ook lastig omdat je met weerstand in aanraking komt. Hoe ga je hiermee om? Wat is mijn rol daarin als directeur? De vraag of ik deel ging nemen in het ontwikkelteam of er juist naast ging staan was bijvoorbeeld iets waar ik met de adviseur van Cedin over na heb gedacht. Maar dit traject gaf me vooral veel energie en motivatie. Het is heel erg leuk om mee bezig te zijn. En ook om te merken dat dit het team veel verbinding heeft gegeven en onze communicatie goed heeft gedaan. Dat was niet echt het doel, maar wel een heel mooi bijkomend iets.”

Begeleidingstraject Op weg naar het anders organiseren van je onderwijs

Verkent jouw school net als de Damiaanschool de mogelijkheden om het onderwijs anders te organiseren? Onze adviseurs begeleiden de school daar graag bij. Je leest hier meer over de inhoud van dit traject.