Groepsvorming, wat zien we over het hoofd?

‘We doen De Gouden Weken en ook De Zilveren Weken, we hebben omgekeerde oudergesprekken en we werken ook nog met een programma sociaal-emotionele ontwikkeling. Toch hebben we moeilijke groepen en toch is er vaak sprake van een negatieve groepsdynamiek. Zien wij wat over het hoofd?’

Deze uitspraak hoor ik vaker als onderwijsadviseur. De school heeft dan bijvoorbeeld het boek De Gouden Weken aangeschaft of zelfs iedereen een exemplaar meegegeven als vakantieliteratuur. Vervolgens heeft iedereen zich voorgenomen een mooi startprogramma met veel nieuwe werkvormen samen te stellen.

Dat is namelijk van belang voor een nieuwe groep, waarvan je wilt dat het een fijne groep wordt. De leerkrachten weten dat de eerste fase van een nieuwe groep cruciaal is voor het opbouwen van een positieve groepssfeer. Kinderen willen zich veilig voelen, willen erbij horen en willen invloed hebben. Dat zijn basisbehoeften van iedereen. Daarom is het zo belangrijk meteen te investeren in een nieuwe groep. En vooral ook te blijven investeren als er in de groepssamenstelling wat veranderd.

Natuurlijk willen alle scholen hier rekening mee houden. Natuurlijk is iedereen gemotiveerd expliciet bezig te gaan met De Gouden Weken.

Waarom werkt het dan toch niet altijd?

Veel factoren kunnen daar een rol in spelen. In elk geval is het belangrijk dat de leerkrachten met elkaar een goed samenwerkend team vormen. Een positief team straalt duidelijk uit dat iedereen actief bezig is en blijft om ervoor te zorgen dat iedereen met plezier naar school gaat. Ook is het essentieel dat duo leerkrachten goed met elkaar samenwerken en afstemmen.

Voor het goed kunnen werken met alle kinderen en het zorgdragen voor een veilige omgeving voor ieder kind is het ook de bedoeling positief contact met iedere ouder te hebben. En, wat natuurlijk benadrukt moet worden, is dat de basishouding van iedere leerkracht in het alledaags handelen een grote factor is in het zorgen voor een veilige groep.

Daarom ben je er niet met alleen toepassen van allerlei leuke werkvormen. Het is erg goed hierin te investeren. Echter, de werkvormen zijn middelen en De Gouden Weken ook.  Een positieve groepsdynamiek zodat de kinderen optimale ontwikkelingskansen krijgen, bereik je door vooral ook te blijven werken aan een veilige groepssfeer: hoe bespreek je de samenwerking? Hoe blijf je een positief contact houden met alle kinderen? Hoe investeer je weer even extra als er een verandering heeft plaatsgevonden in de groepssamenstelling? Hoe bespreek je met de groep en met je duo hoe er met elkaar omgegaan wordt? Hoe stem je als team met elkaar af?

Wij raden aan om deze factoren allemaal mee te nemen bij het bevorderen van een positieve groepsvorming. Het toepassen van allerlei suggesties en de stappenplannen uit het boek is erg zinvol. Maar het effect is groter als aandacht besteed wordt aan hoe je dit integreert in je dagelijks handelen.

Praktische tips

Blijf met elkaar bespreken wat je tegenkomt in je groep en wat in jouw eigen handelen ook een rol zou kunnen spelen. Zorg ervoor dat jullie als team regelmatig de groepsdynamiek van je eigen groep bespreken. Kies een vorm van intervisie voor dit soort besprekingen.

Vraag feedback aan je collega’s, laat meekijken in jouw klas en heb ook gesprekjes met de kinderen over hoe zij zich voelen in de groep. Bespreek gezamenlijk wat een goede aanpak voor jouw groep kan zijn. Kijk of je extra werkvormen toe kunt passen, meer begeleiding/ondersteuning nodig hebt bij je eigen handelen en/of samen met de leerlingen de afspraken weer opnieuw kunt bespreken en samen een plan kunt maken over hoe dit wél gaat werken.

Als de groep een onveilige groep is, kunnen gesprekjes het beste individueel gevoerd worden. Kinderen zeggen namelijk niet hoe ze zich werkelijk voelen als ze zich onveilig voelen. Daarom komt het nogal nauw hoe je dergelijke gesprekken gaat voeren. Zorg er in ieder geval voor dat je goed luistert, goed doorvraagt en dat je het ‘veilig’ houdt door te vertellen dat je altijd het kind zal inlichten over wat je volgende stap gaat zijn in moeilijke situaties (zie ook onze ‘do’s en don’ts’ over pesten op onze website).

Goed contact met de ouders is essentieel. De ouders en hun mening over de school hebben immers  een grote invloed op de kinderen. In het boek De Gouden Weken 2.0 worden ook veel tips gegeven voor oudergesprekken. Tijdens onze teamtraining Gouden weken zullen de vaardigheden die je daarvoor nodig  hebt, ook aan de orde komen. Er komen tijdens zo’n training verschillende werkvormen voorbij en we besteden extra aandacht aan hoe de leerkrachten oog blijven houden voor de groepsdynamiek tijdens het schooljaar. Je vindt hier meer informatie over deze training.