Hoe ziet een herstelgerichte school eruit?

Scholen die werken met Herstelrecht maken een fundamentele keuze: zij kiezen voor een schoolklimaat dat gebaseerd is op respect. Respect voor jezelf, respect voor een ander en respect voor je omgeving. Alle omgangsgregels worden hieraan getoetst. Het geldt voor het gedrag van zowel het schoolteam en de leerlingen. Waar nodig worden regels aangepast of worden mensen aangesproken op hun gedrag. De bedoeling is dat we er met elkaar samen beter van worden.

Herstelrecht is een pedagogisch model dat helpt om een positief schoolklimaat neer te zetten, waarbij iedereen leert op een goede wijze met conflicten om te gaan. In de vorige nieuwsbrief vertelde ik wat Herstelrecht is en hoe het in het onderwijs gebruikt kan worden. Steeds meer scholen raken geïnteresseerd in de werkwijze en de mogelijkheden van Herstelrecht. Maar hoe ziet een herstelgerichte school eruit?

De basis voor pedagogisch handelen

Hoewel Herstelrecht in de naam met zich meedraagt dat er iets te herstellen is, zoals bijvoorbeeld een conflict, gaat het model veel verder. Als je werkt vanuit dit pedagogisch model leg je de basis voor alle pedagogisch handelen in de school. Het gaat niet alleen om het oplossen van conflicten en incidenten, maar ook over het met elkaar werken aan een goed klimaat. Je wilt dat iedereen zich veilig en op zijn gemak voelt, dat iedereen erbij hoort en zich gezien en gewaardeerd voelt, dat iedereen zich verbonden voelt met elkaar en met de school. Werken vanuit herstelrecht is daarmee dus ook proactief en preventief.

Herstelgerichte scholen

Herstelgerichte scholen zijn vooral gefocust op: Hoe willen we hier WEL met elkaar omgaan, zodat iedereen het naar zijn zin heeft en optimaal kan presteren? Zowel het leer- als het leefklimaat zijn daarbij belangrijk. Ze beïnvloeden elkaar, het een kan niet zonder het ander. Wie zich niet goed voelt, kan immers niet presteren.

Deze scholen gaan er vanuit dat conflicten of overschrijding van normen weliswaar het schoolklimaat verstoren, maar dat strafmaatregelen geen garantie bieden voor een goede aanpak van de problematiek. Natuurlijk moet je wel consequenties bepalen voor overtreding van de regels. Het probleem is daar echter niet mee opgelost. Er is vaak schade ontstaan door gedrag waarbij grenzen overschreden worden. Die schade kan de bron zijn voor weer nieuwe conflicten.

Daarom gaat Herstelrecht een stap verder. Er wordt dan vooral aandacht besteed aan herstel van de verhoudingen.

De basisvragen zijn daarbij:

– Wat is er gebeurd?

– Wat dacht je op dat moment en hoe denk je er nu over?

– Wie is er door het gebeurde benadeeld, beschadigd en hoe?

– Hoe zorgen we ervoor dat iedere betrokkene zijn kant van het verhaal kan laten horen?

– Wat is nodig om te herstellen wat gebeurd is?

– Wat leren we hierover voor de toekomst?

Inleidende workshop

Scholen die zich willen oriënteren op Herstelrecht kunnen een inleidende workshop volgen. In die workshop worden de uitgangspunten van het herstelgericht werken behandeld. Er wordt aandacht besteed aan de te nemen stappen bij het invoeren van de werkwijze op school. Essentieel is dat de werkwijze breed gedragen wordt door de schoolleiding, het team en de gemeenschap.

Na het volgen van de workshop kan je als school met elkaar bespreken of je echt aan de slag wil met Herstelrecht.

De stappen bij het invoeren van de werkwijze:

• De schoolleiding oriënteert zich en gaat samen na wat de behoeften van de mensen binnen de school zijn
• De schoolleiding neemt de beslissing
• Doelen worden bepaald
• De te nemen acties op de korte, middellange en lange termijn worden bepaald
• De verwachtingen naar de teamleden worden expliciet gemaakt
• Er wordt een projectgroep samengesteld met een duidelijke opdracht (gemixte samenstelling met in ieder geval een lid van het managementteam)
• De invoering begint klein en breidt zich steeds verder uit naar meer collega’s, leerlingen en ook ouders
• Er worden herstelrechtspecialisten opgeleid
• De herstelrechtspecialisten hebben specialistische kennis en vaardigheden over de invoering van herstelrecht en het organiseren en uitvoeren van herstelgerichte acties

Zo kan het herstelgericht werken steeds meer doordringen in de vezels van de school en mag je er vanuit gaan dat er uiteindelijk sprake is van een vermindering van het aantal conflicten, vechtpartijen, geweld en schorsingen. Positieve effecten worden echter pas bereikt als er betrokkenheid van alle participanten binnen de school is en als de implementatie breed heeft plaatsgevonden.

Meer informatie

Cedin begeleidt scholen bij het stapsgewijs invoeren van de werkwijze op de hele school. Neem voor meer informatie contact op met Anneke Sterenberg, senior onderwijsadviseur en verbonden aan ECHO, expertisecentrum herstelgericht werken in het onderwijs.