“Onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen: Ik kon het geleerde direct in de praktijk brengen”

Een ervaringsverhaal van Arnoud Berkepas, leerkracht groep 7/8 van obs De Veenvlinder en van de Deltagroep, de plusklas van Stichting Baasis in Eelde*. 

Arnoud Berkepas merkte dat op de school waar hij werkt het onderwijsaanbod onvoldoende aansloot bij hoogbegaafde leerlingen. Ook was er weinig kennis om hier goed invulling aan te geven. Daarom startte Arnoud vorig schooljaar met de cursus Coördinator Hoogbegaafdheid en vervolgens met de opleiding tot specialist. We vroegen hem naar zijn ervaring.

Je volgde de cursus Coördinator en daarna Specialist hoogbegaafdheid. Wat heb je daar precies geleerd?

“In de opleiding wordt een wetenschappelijke basis onder hoogbegaafdheid gelegd. De literatuurstudie is omvangrijk en gaat heel diep. Ik heb daardoor echt enorm veel kennis over hoogbegaafdheid opgedaan. Dat vond ik heel boeiend. Ook kwam aan bod hoe je ervoor kunt zorgen dat het onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen zich op jouw school de kant op ontwikkelt die jij voor ogen hebt.”

Wat is de kant die jij voor ogen hebt?

“Mijn visie is dat álle kinderen bediend moeten worden op hun behoefte, dat geldt in dit geval specifiek voor begaafde kinderen. Elke school heeft een andere startsituatie. In de opleiding ga je door intervisiegesprekken per school kijken wat daarvoor nodig is. Voordat ik de opleiding begon is er gesproken met mij, de directeur en intern begeleider. Tijdens de opleiding zijn alle cursisten bij elkaar op school geweest. Dat maakt het heel erg praktisch, krijg je een helikopterview op het implementeren van begaafdheidbeleid op verschillende scholen.”

Heeft het volgen van de opleidingen ertoe geleid dat je anders tegen het onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen bent aan gaan kijken?

“Heel erg anders. Eén van de visies t.a.v. begaafdheid die in de opleiding aan bod komt, is het ontwikkelingsmodel. Het mooie is dat dit model op iedere leerling toepasbaar is. Dat maakt dat hoogbegaafde leerlingen niet in een uitzonderingspositie terechtkomen. Dat is een hele gave realistische visie.

Terwijl ik startte met de opleiding tot specialist, zijn we op onze school gestart met plusklassen. Daardoor kon ik het geleerde direct in de praktijk toepassen. In de plusklassen zijn leerlingen veel meer aan de slag met hun meta-cognitieve functies. Je laat ze bijvoorbeeld vooraf nadenken over het eindresultaat van een project en een stappenplan ontwikkelen om het einddoel te halen. Je spreekt daarmee verschillende intelligenties aan en vergroot het eigenaarschap van leren. Vooraf laten we leerlingen zelf nadenken over wat voor hen relevant is om aan te werken en wat ze daarvoor nodig hebben.”

Waar ben je het meest trots op?

“Ik ben enorm trots op wat we in anderhalf jaar tijd hebben gerealiseerd. We hebben een megaboost gegeven aan het hoogbegaafdheidsbeleid op school en het urgentiebesef bij collega’s in alle lagen van de school. We hebben een plusklas in de school en met een andere school binnen onze stichting hebben we samen een plusklas, de Deltagroep, opgericht. Eén van de speerpunten van de Deltagroep is de wereld in school halen. We werken thematisch en tot nu toe is het iedere keer gelukt om twee of drie experts per thema in huis te halen. Een programmeur gaf programmeerlessen, een docent van het voortgezet onderwijs gaf een les over bewegingsleer en propositielogica en we kregen van een expert uitleg over zeewier.

De paradox van de plusklas is de ambitie dat deze zichzelf uiteindelijk opheft. Uiteindelijk willen we dat hoogbegaafde leerlingen tot hun recht komen binnen hun eigen klas. Daar is nog wel wat voor nodig, zoals de juiste kennis bij leerkrachten en het aanpassen van de didactiek. Bij de onderbouw zijn we gestart met hogere orde denkvragen en differentiatie. Soms zijn kleine aanpassingen hier al voldoende, denk aan een ‘pientermap’ en het werken met denksleutels. Toch zullen er altijd leerlingen blijven die de setting van de Delta groep nodig hebben. “

Wat is volgens jou het allerbelangrijkste als het gaat om onderwijs aan HB’ers?

“Het percentage hoogbegaafde leerlingen is klein. Als zij het gevoel hebben dat de wereld om hen heen ze niet begrijpt kunnen ze zich heel eenzaam gaan voelen. Herkenning en erkenning van deze leerlingen is wezenlijk, en ook samenzijn met gelijkgestemden is belangrijk. Als je samen bent met anderen die net zo zijn als jij wordt het een toffe eigenschap en dat enthousiasmeert. Ook ben ik van mening dat elke school een coördinator begaafdheid moet hebben die beleid voor hoogbegaafdheid kan vormgeven én implementeren.”

*Sinds kort is Arnoud Leerkracht en specialist hoogbegaafdheid voor een voorziening van dubbel bijzondere leerlingen bij Samenwerkingsverband 20.01, het samenwerkingsverband primair onderwijs voor de provincie Groningen en de gemeente Noordenveld.