Over anders organiseren van het onderwijs

Steeds meer scholen stappen af van het traditionele onderwijs om het onderwijs op hun school anders te organiseren. Ingegeven vanuit urgentie zoals krimp, lerarentekort of exponentiele groei. Of omdat er een duidelijke pedagogische en onderwijskundige visie van de school is. Cedin begeleidt teams bij het anders organiseren van het onderwijs. Ilse ter Horst is meerscholendirecteur van vier scholen waarvan twee scholen bezig zijn met anders organiseren: ’t Kompas in Dedemsvaart en de Prinses Margriet school in Balkbrug.

“We komen nu meer tegemoet aan talenten van leerlingen.”

“De Prinses Margriet School in Balkbrug is van oorsprong een Daltonschool. Iedereen die hier voorheen werkte had een Daltonopleiding gedaan. Op een gegeven moment gingen leerkrachten weg. Er kwamen verschillende invallers voor terug en met het huidige lerarentekort was het niet meer vanzelfsprekend dat we leerkrachten met een Daltonopleiding konden aannemen. Binnen het topteam dat er nu zit, is er nog één leerkracht met die opleiding. We konden twee dingen doen: alle leerkrachten een Daltonopleiding laten volgen óf opnieuw kijken naar de kracht van ons kindgerichte onderwijs. Hoe konden wij het onderwijs, met behoud van de  Daltonkernwaarden, zo organiseren dat we nog kindgerichter konden werken?

Op basisschool ’t  Kompas in Dedemsvaart hadden we min of meer hetzelfde vraagstuk. Onze slogan voor deze school is ‘’t Kompas wijst haar leerlingen in de juiste richting!’. Maar lukt dat wel zoals we het onderwijs nu vormgeven? Wat past beter en hoe komen we nog meer tegemoet aan talenten van leerlingen?

Unitonderwijs
“Wij zagen al snel mogelijkheden voor beide scholen in het geven van unitonderwijs. We wilden met beide scholen samen verantwoordelijkheid dragen voor alle leerlingen en het werken in combinatiegroepen verbeteren.  Op beide scholen ontbrak bijvoorbeeld de doorgaande lijn. We dachten samen na over het onderwijs en maakten afspraken. Maar niet iedereen interpreteerde afspraken op dezelfde manier. Hoe kun je dan kindgericht werken? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we onderwijs op maat bieden en het daar ook met elkaar over hebben?”

Het proces: een mooie uitdaging
“Om in het begin van het traject anders organiseren tot eenzelfde beeld te komen was een hele uitdaging. Ook een mooie uitdaging, want het betekent dat je als team echt in gesprek gaat over hoe je het onderwijs ziet. Hoe wil je zijn als leerkracht? Wat zijn wij voor school? Waar werken wij naartoe? Dat betekent ook dat je dingen moet loslaten. Dat is heel lastig want mensen houden het liefst vast aan het vertrouwde. Dat heb je altijd met volle overgave gedaan. Het is goed om te beseffen dat anders ook goed kan zijn en misschien nog wel beter. Om die mindset te krijgen kostte tijd en ook best wat geworstel.”

De rol van de leerkracht
“Hoe geef je een unit vorm, wat vraagt dit van jou als leerkracht, hoe kijk jij dan naar je kinderen? Op ’t Kompas hebben we bijvoorbeeld een unit 5 t/m 8. Daar staan drie verschillende leerkrachten voor de unit die alledrie, zeker in het begin, anders denken over het vormgeven van zo’n unit. De één is heel praktisch en vooruitstrevend, voor de ander gaat dat te snel. Daar moet je het dus over hebben met elkaar.

Voor de unit 1 t/m 4 is dat nóg lastiger. Omdat in de onderbouw het niveauverschil van de leerlingen zo groot is. Waar zoek je de gemene deler? Het mooie van het traject anders organiseren is dat je over dit soort dingen met elkaar onder begeleiding in gesprek gaat. En ook gewoon gaat doen. Soms denk je dat leerlingen iets niet kunnen, maar blijkt het door gewoon te doen toch anders uit te pakken.

“Je onderwijs anders organiseren betekent uitproberen, accepteren dat iets anders gaat en dan weer verder.”

Wij vragen van onze leerlingen om te reflecteren. Dat moet je als leerkracht ook kunnen. Je moet naar jezelf kijken en soms moet je ook een spiegel worden voorgehouden. Je probeert iets uit, maar dat hoeft niet direct perfect te zijn. Leerkrachten willen van nature vaak dat iets direct goed is. Maar je onderwijs anders organiseren betekent uitproberen, accepteren dat iets anders gaat en dan weer verder.”

‘Leerlingen hebben meer inzicht en motivatie’
“Door het gebruik van leerpleinen en stilteplekken ervaren leerlingen nu veel meer vrijheid en eigenaarschap. Ook bij de instructie geven we die ruimte. Welke instructie heb je wel of niet nodig? Leerlingen leren daarin goed naar zichzelf te kijken. Op ’t Kompas zijn alle leerkrachten nu ook gecertificeerd kindertalentenfluisteraar en worden talentgesprekken met de leerlingen gevoerd. Zo krijgen leerlingen inzicht in waar ze blij van worden en energie van krijgen. Het draagt bij aan een positief zelfbeeld en geeft meer veerkracht en weerbaarheid zodat ze beter kunnen omgaan met de uitdagingen die op hun pad komen.”

Belang van het voeren van gesprekken
“Als je het traject van anders organiseren aangaat met je school, is het erover hebben met elkaar heel belangrijk. De veranderbereidheid was er binnen het team vanaf het begin. Maar wat er precies uit zou komen wisten we natuurlijk niet. Leerkrachten moeten ook ruimte krijgen om bij elkaar te kijken en van elkaar te leren. Ook met onze leerlingen hadden we het er structureel over als we dingen anders gingen doen.”

Ouderbetrokkenheid
“Bij ouders merkten we vooral onwetendheid. Dus we hebben gedurende het traject veel laten zien over unitonderwijs. Wat is het en wat betekent dit voor jouw kind. We organiseerden informatieavonden, maakten filmpjes van een dag in de klas en lieten ook leerlingen zelf hierover vertellen. Ook gaven we updates over studiedagen. Waar staan we nu en waar zijn we mee bezig.

Inmiddels zijn we zover dat we extra aandacht hebben voor ouders en leerlingen die van de onderbouwunit naar de bovenbouwunit gaan. Deze overstap vonden met name ouders lastig. Is die veilige omgeving er in de bovenbouwunit ook? We maken gebruik van dit natuurlijke moment om ouders te informeren over wat anders is en plannen gelijk in het begin van het nieuwe schooljaar startgesprekken om het hierover te hebben. Wat we vooral van ouders terugkrijgen is dat ze merken dat door deze manier van werken hun kind echt gezien wordt. Een mooier compliment kun je niet krijgen.”

Wat zou je anders scholen willen meegeven over anders organiseren?

“Leerkrachten zijn vaak heel praktisch ingesteld. Dat kan een valkuil zijn. Want met anders organiseren kijk je steeds naar de waarom-vraag: waarom willen we dit? Welk effect willen we bereiken en wat hebben onze kinderen eraan? Ik gun iedereen zo’n proces, want het gaat over de kwaliteit van het onderwijs bij jou op school. Weten dat je met de juiste dingen bezig bent, passend bij jouw school, jouw team en jouw leerlingen.”

Begeleidingstraject Op weg naar het anders organiseren van je onderwijs

Verkent jouw school net als de Damiaanschool de mogelijkheden om het onderwijs anders te organiseren? Onze adviseurs begeleiden de school daar graag bij. Je leest hier meer over de inhoud van dit traject.